Η λεμονιά είναι το πιο αγαπημένο καρποφόρο δέντρο που συναντάμε σε κάθε κήπο και αυλή. Με καταγωγή από την Ινδία, η λεμονιά ανήκει στην οικογένεια των εσπεριδοειδών, μαζί με την πορτοκαλιά και την μανταρινιά. Η λεμονιά αναπτύσσεται σχετικά γρήγορα και μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 5-6 μέτρα, συνήθως βέβαια τη διατηρούμε πιο χαμηλά για δική μας ευκολία. Τα φύλλα της λεμονιάς έχουν γυαλιστερό πράσινο χρώμα και όταν τα τρίψουμε αναδίδουν το χαρακτηριστικό άρωμα λεμονιού. Τα πανέμορφα άνθη της, οι αρωματικοί λεμονανθοί, έχουν άσπρο χρώμα εξωτερικά και λίγο μωβ εσωτερικά, αναδίδουν ένα πολύ γλυκό άρωμα.
Ποιες είναι οι βασικές ποικιλίες λεμονιάς που καλλιεργούνται στην Ελλάδα;
Υπάρχουν πολλές ποικιλίες που καλλιεργούνται στην χώρα μας όπως η Lisbon, η Eureka και η Interdonato. Αρκετά διαδεδομένες ελληνικές ποικιλίες είναι η Μαγληνή, παραγωγική ποικιλία με λεπτό φλοιό, ευαίσθητη στην ασθένεια της κορυφοξήρας. Επίσης, η Καρυστινή, παραγωγική ποικιλία πλούσια σε χυμό και με τραχύ φλοιό. Τα τελευταία χρόνια, φυτεύονται εκτεταμένα οι πολύφορες άσπερμες ή ολιγόσπερμες ποικιλίες Αδαμοπούλου και Ζαμπετάκη που δίνουν καρπό και το καλοκαίρι και είναι σχετικά ανθεκτικές στην κορυφοξήρα.
Τι εδαφοκλιματικές συνθήκες απαιτεί η καλλιέργεια της λεμονιάς;
Η λεμονιά χρειάζεται δροσερό περιβάλλον, χωρίς ακραίες θερμοκρασίες, για να ευδοκιμήσει. Δεν είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στις χαμηλές θερμοκρασίες, ενώ σε θερμοκρασίες κάτω του μηδενός εμφανίζει μειωμένη παραγωγή και καχεκτικότητα. Οι ψυχροί άνεμοι κατά το χειμώνα μπορούν να προκαλέσουν σημαντική ζημιά στις λεμονιές, και περισσότερο στα νεαρά δενδρύλλια. Επίσης, οι πολύ ψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού, που συνοδεύονται από χαμηλά ποσοστά υγρασίας, πολλές φορές δημιουργούν προβλήματα στα φύλλα και τους καρπούς. Σχετικά με το έδαφος, η λεμονιά ευδοκιμεί σε μέσης σύστασης εδάφη, με καλή αποστράγγιση, χαμηλή αλατότητα και χαμηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο.
Τι ανάγκες σε πότισμα έχει η λεμονιά;
H λεμονιά θέλει τακτικά ποτίσματα για να διατηρεί εδαφική υγρασία. Την περίοδο της άνοιξης και του φθινοπώρου απαιτείται πότισμα τουλάχιστον μια φορά τη βδομάδα, ενώ κατά την ζεστή περίοδο του καλοκαιριού χρειάζεται 2-3 ποτίσματα τη βδομάδα. Η συχνότητα και η ποσότητα του ποτίσματος εξαρτάται από την ηλικία των δέντρων, τις θερμοκρασίες που επικρατούν καθώς και τον τύπο του εδάφους. Για παράδειγμα, σε αμμώδη εδάφη που στραγγίζουν γρήγορα, η λεμονιά χρειάζεται τακτικότερα ποτίσματα σε μικρότερη ποσότητα. Τα νεόφυτα δενδρύλλια λεμονιάς θέλουν τακτικό πότισμα μέχρι να αναπτυχθεί καλά το ριζικό τους σύστημα. Κατά την περίοδο της ανθοφορίας, αποφεύγουμε το υπερβολικό πότισμα καθώς προκαλείται πτώση των ανθέων της λεμονιάς και κατά συνέπεια μειωμένη παραγωγή.
Τι απαιτήσεις σε λίπανση έχει η καλλιέργεια της λεμονιάς;
Για να μας δώσει καλή και ποιοτική παραγωγή, η λεμονιά χρειάζεται τακτική λίπανση με πλήρη βιολογικά λιπάσματα, πλούσια σε ιχνοστοιχεία. Βάζουμε λίπασμα τρεις φορές, ανά δύο μήνες, από Φεβρουάριο ως Ιούνιο και δύο φορές το φθινόπωρο, τον Σεπτέμβριο και τον Νοέμβριο. Ενσωματώνουμε στο χώμα την κατάλληλη ποσότητα λιπάσματος ανάλογα την ηλικία της λεμονιάς. Ενδεικτικά για λεμονιές, δέκα ετών, προσθέτουμε περίπου ένα κιλό βιολογικό λίπασμα σε κάθε λίπανση. Η καλλιέργεια της λεμονιάς είναι ιδιαίτερα απαιτητική σε σίδηρο και χρειάζεται συμπληρωματική λίπανση προσθέτοντας χηλικό σίδηρο, την άνοιξη και το φθινόπωρο. Η πτώση των φύλλων της λεμονιάς καθώς και η πτώση ανθέων μπορεί να οφείλεται σε υπερβολική λίπανση με αζωτούχα λιπάσματα.
Πότε και πώς κλαδεύεται η λεμονιά;
Οι λεμονιές κλαδεύονται μέσα στην άνοιξη μέχρι τα μέσα καλοκαιριού, αφού περάσουν οι παγωνιές του χειμώνα, σε περίοδο μειωμένης καρποφορίας. Πραγματοποιούμε ελαφρύ κλάδεμα στη λεμονιά διατηρώντας 3-4 καντρικούς βραχίονες και διαμορφώνοντας την σε κυπελλοειδές σχήμα. Στο ετήσιο κλάδεμα καρποφορίας, αφαιρούμε τους εσωτερικούς πυκνούς βλαστούς για καλύτερο αερισμό και φωτισμό του δέντρου, συντέμνουμε τους υπόλοιπους για να διατηρούμε σταθερό το ύψος της λεμονιάς και αφαιρούμε τις ποδιές που έχουν εξασθενήσει και παρουσιάζουν μειωμένη παραγωγικότητα. Αναλυτικές πληροφορίες για το κλάδεμα της λεμονιάς υπάρχουν στο σχετικό μας άρθρο.
Πώς πολλαπλασιάζεται η λεμονιά;
Ο συνήθης τρόπος πολλαπλασιασμού της λεμονιάς γίνεται με εμβολιασμό των επιθυμητών ποικιλιών σε κατάλληλα υποκείμενα. Η κυριότερη μέθοδος πολλαπλασιασμού είναι με ενοφθαλμισμό με Τ ή με ανεστραμμένο Τ. Κατάλληλη εποχή για να εμβολιάσουμε τη λεμονιά, είναι στις αρχές της άνοιξης (Μάρτιο και Απρίλιο) και το φθινόπωρο. Επίσης η λεμονιά πολλαπλασιάζεται εύκολα με μοσχεύματα μήκους 15-20 εκατοστών που παίρνουμε απο υγιείς δυνατούς βλαστούς. Να σημειώσουμε ότι η λεμονιά μπορεί να πολλαπλασιαστεί και με σπόρο, αλλά με αυτό τον τρόπο δεν δίνει φυτό που είναι όμοιο με τον σπόρο από τον οποίο προέρχεται. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να γίνεται εμβολιασμός με την επιθυμητή ποικιλία.
Ποιες είναι οι κυριότερες ασθένειες και έντομα που προσβάλλουν τη λεμονιά;
Η πιο σοβαρή μυκητολογική ασθένεια της λεμονιάς είναι η κορυφοξήρα, κατά την οποία παρατηρείται ξήρανση των ακραίων βλαστών της λεμονιάς καθώς και η ανθράκωση. Για την προληπτική αντιμετώπιση των μυκητολογικών ασθενειών της λεμονιάς, ψεκάζουμε το φύλλωμα της με χαλκούχα σκευάσματα. Σχετικά με τα έντομα που προσβάλλουν το φύλλωμα και τους καρπούς της λεμονιάς, σημαντικές ζημιές προκαλούν ο ψευδόκοκκος ή βαμβακάδα, η κόκκινη ψώρα, ο αλευρώδης, ο θρίπας και ο φυλλοκνίστης της λεμονιάς. Για την προληπτική προστασία από τις εντομολογικές προσβολές της λεμονιάς, κάνουμε ψεκασμούς με θερινό πολτό και σάπωνες αλάτων λιπαρών οξέων καλίου.
Κι ένα τελευταίο μυστικό για την καλλιέργεια της λεμονιάς
Εκτός από την παραδοσιακή καλλιέργεια στο έδαφος, μπορούμε να καλλιεργήσουμε λεμονιά σε γλάστρα για καλλωπισμό καθώς και για να απολαμβάνουμε νόστιμα λεμόνια από το μπαλκόνι μας.
Κώστας Λιονουδάκης
Γεωπόνος Γ.Π.Α.
Γεωπόνος Γ.Π.Α.
